دلیل شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) چه بود؟ / ماجرای آتش زدن خانه حضرت علی (ع)

شهادت حضرت فاطمه مدتی بعد از رحلت پیامبر اتفاق افتاده است و علت و نحوه شهادت ایشان با روایت های متفاوتی در این مطلب بررسی شده است.

شرح کامل شهادت حضرت فاطمه الزهرا(س)

علت شهادت حضرت فاطمه زهرا(س) و ماجرای آتش زدن خانه حضرت علی (ع) از سوالات مهمی است که بسیار پرسیده می شود. آنچه مسلم است رویدادهای تلخ و دردناک پس از وفات پامبر اکرم(ص)، حضرت زهرا (س) را به بستر بیماری کشانده و ایشان را به شهادت رساند، برای آگاهی بیشتر از شرح شهادت جانسوز حضرت فاطمه زهرا (س) این بخش از دین و مذهب را با دقت مطالعه فرمایید.

علت هجوم دشمنان به منزل حضرت فاطمه(س)

بیعت نکردن امام علی (ع) برای دستگاه خلافت سنگین و غیر قابل تحمل بود، از این رو تصمیم گرفتند که از حضرت علی(ع) و بنی هاشم و افراد دیگری که بیعت نکرده بودند، بیعت اجباری بگیرند. آنان دو روز بعد از تدفین پیامبر یعنی در روز جمعه اولین یورش را به خانه وحی انجام دادند(دانشنامة شهادت حضرت زهرا(س)، ص ۲۳۶ و ۲۳۷)

ابوبکر و عمر که خبر یافته بودند گروه بنی هاشم با علی بن ابی طالب در خانه فاطمه دختر پیامبر خدا فراهم گشته اند، پس آنان با گروهی به عنوان مخالفت با این اقدام، به خانه هجوم آورند تا از علی علیه السلام و مخالفان خلافت ابوبکر بیعت بگیرند، به همین علت بود که عمر آن ها را برای بیعت به سوی مسجد کشید.(تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۵۲۷ )

امام علی(ع)  می فرماید :

إنّی کنت أقاد کما یقاد الجمل المخشوش حتی أبایع .

مرا از خانه ام کشان کشان به مسجد بردند ؛ همان گونه ای که شتر را مهار می زنند و هر گونه فرار و اختیار از او می گیرند.(نهج البلاغه، نامه ۲۸)

یعقوبی در ادامه جریان سقیفه چنین می نویسد :

حضرت علی(ع) بیرون آمد و زبیر شمشیری حمایل داشت. پس عمر با او برخورد و با وی درگیر شد و او را بر زمین زد و شمشیرش را شکست و به خانه ریختند، پس فاطمه(ع) بیرون آمد و گفت:به خدا قسم باید بیرون روید وگرنه مویم را برهنه سازم و نزد خدا ناله و زاری کنم.(تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۵۲۷؛ابن قتیبه دینوری، الامامه و السیاسه، ج ۱، ص ۲۷ ـ ۳۳)

ذهبی در شرح زندگانی ابن ابی دارم از قول ابن حماد کوفی می نویسد:

هنگامی با مشعل آتش برای تسلیت دختر پیامبر اکرم ( ص ) آمدند که وی « به محسن » باردار بود و تهاجم به خانه و ... موجب قتل محسن طفلی که هنوز پا به دنیا ننهاده بود گردید. چنانکه ابن ابی دارم در ادامه می گوید:عمر لگدی بر حضرت زهرا ( س ) زد تا محسن سقط گردید.(سیر اعلام النبلاء ، ج ۱۵ ، ص ۵۷۸)

سلیم بن قیس هلالی که از یاران مخلص امیرمؤمنان علیه السلام است روایت می کند:

عمر آتش طلبید و آن را بر در خانه شعله ور ساخت و سپس در را فشار داد و باز کرد و داخل شد! حضرت زهرا علیها السّلام به طرف عمر آمد و فریاد زد:یا ابتاه، یا رسول اللَّه! عمر شمشیر را در حالی که در غلافش بود بلند کرد و بر پهلوی فاطمه زد. آن حضرت ناله کرد:یا ابتاه! عمر تازیانه را بلند کرد و بر بازوی حضرت زد. (کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ص۵۶۸)

شهادت حضرت فاطمه(س) از دیدگاه اهل شیعه

حضرت امام حسن مجتبی (ع) در یک مجلس مناظره در حضور معاویه خطاب به مغیرة بن شعبه فرمود:

«انت الذی ضربت فاطمة بنت رسول‏اللَّه صلی اللَّه علیه و آله حتی ادمیتها و القت ما فی بطنها...؛ تو مادرم را زده و مصدوم و مجروح ساختی، تا اینکه او بچه ‏اش را سقط کرد...» (احتجاج طبرسی، ج. ۱، ص. ۴۱۴- بحارالانوار، ج. ۴۳، ص‏ ۱۹۷، ح. ۲۸)

ابابصیر از امام صادق(ع) نقل نموده است :

« وَ کانَ سَبَبُ وَفاتِها اَن قُنْفُذَ مَوْلی عُمَرَ لَکَزَها بِنَعْلِ السیْفِ بِاَمْرِهِ فَاَسْقَطَتْ مُحْسِنا وَ مَرِضَتْ مَرَضا شَدیدا وَلَمْ تَدَعْ اَحَدا مِمنْ آذاها یَدْخُلُ عَلَیْها ، سبب فوت فاطمه علیهاالسلام ضرباتی بود که قنفذ، غلام عمر با غلاف شمشیر بر آن حضرت به فرمان عمر زد؛ پس (فرزندش) محسن را از دست داد و به شدت بیمار شد و هیچ یک از آزار دهندگان خویش را راه نداد (که به دیدن او بیایند)(بحار الانوار، ج۴۳، ص۱۷۰ )

شهادت حضرت فاطمه(س) از دیدگاه اهل سنت

برخی از دانشمندان اهل سنت برای حفظ موقعیت خلفا از بازگو کردن این قطعه از تاریخ خودداری نموده ‏اند؛ از جمله ابن ابی الحدید در شرح خود می‏ گوید:«جساراتی را که مربوط به فاطمه زهرا (س) نقل شده، در میان مسلمانان تنها شیعه آن را نقل کرده است.»(شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۰ )

رویدادهای تلخ، شرایط سخت بیماری و  فراق پدر بیش از پیش شرایط جسمی و وضعیت روحی حضرت زهرا (س) را دشوارتر می کرد، اما حضرت فاطمه (س)، با وجود تحمل این مصائب، هیچ گله و شکایتی از بیماری خود نداشتند.

حضرت فاطمه (س) سرانجام پس از رحلت پدر بزرگوار (ص)، از حق خلافت همسرش که به تعیین الهی بود به شدت دفاع نمود و در جریان هجوم عمر بن خطاب (به هواداری از خلافت ابوبکر)، به خانه اش به گونه ای میان درب و دیوار آسیب دیدند که علاوه بر صدمه های سخت، جنین ایشان نیز سقط شد و تازیانه های بیشماری بر جان و روح او نشست.

صفدی یکی دیگر از علمای اهل سنت می‏گوید:

«اِن عُمَرَ ضَرَبَ بَطْنَ فاطِمَةَ یَوْمَ الْبَیْعَةِ حَتی اَلْقَتْ اَلْمُحْسِنَ مِنْ بَطْنِها ، به راستی عمر آن چنان فاطمه علیهاالسلام را در روز بیعت زد که محسن را سقط نمود . »(لوافی بالوفیات، صفدی، ج۵، ص۳۴۷؛ سفینة البحار، شیخ عباس قمی، ج۲، ص۲۹۲ )

مسعودی در قسمتی از کتاب اثبات الوصیة ذکر کرده است:

«فَوَجهُوا اِلی مَنْزلِهِ فَهَجَمُوا عَلَیْهِ وَ اَحْرَقُوا بابَهُ... وَ ضَغَطُوا سَیدَةَ النساءِ بِالْبابِ حَتی اَسْقَطَتْ مُحْسِنا ؛ پس (عمر و همراهان) به خانه علی علیه السلام رو کرده و هجوم بردند، خانه آن حضرت را به آتش کشیدند؛ با در به پهلوی سیده زنان عالم زدند؛ چنان که محسن را سقط نمود.»(اثبات الوصیة، (چاپ بیروت) ص۱۵۳ و در برخی چاپها ص ۲۳ ـ ۲۴)

خلاصه ماجرا همان است که در نامه خود عمر به معاویه آمده است. در بخشی از آن چنین می‏نویسد :

«... وقتی درب خانه را آتش زدم (آن گاه داخل خانه شدم) ولی فاطمه درب خانه را حجاب خود قرار داد و مانع از دخول من و اصحابم شد. با تازیانه آن چنان بر بازوی او زدم که مانند دملج (بازوبند) اثر آن بر بازوی او ماند؛ آن گاه صدای ناله او بلند شد؛ چنان که نزدیک بود به حال او رقت کنم و دلم نرم شود؛ ولی به یاد کشته‏ های بدر و اُحد که به دست علی کشته شده بودند... افتادم، آتش غضبم افروخته ‏تر شد و چنان لگدی بر درب زدم که از صدمه آن جنین او (به نام محسن) سقط شد .

" فَعِنْدَ ذلک صَرَخَتْ فاطِمَةُ صَرْخةً... فَقالَتْ یا اَبَتاهُ یا رَسُولَ الله‏ِ هکَذا کانَ یُفْعَلَ بِحَبیبَتِکَ وَ اِبْنَتِکَ. .. ؛ در این هنگام، فاطمه چنان ناله زد، پس فریاد زد:ای پدر بزرگوار! ای رسول خدا! این چنین با عزیز دلت و دخترت رفتار کردند." سپس فریاد کشید:فضه به فریادم برس که فرزندم را کشتند. سپس به دیوار تکیه داد و من او را به کنار زده، داخل خانه شدم. فاطمه در آن حال می‏خواست مانع (بردن علی) شود، من از روی روسری چنان سیلی به صورت او زدم که گوشواره از گوشش به زمین افتاد...»(بحار الانوار، ج۳۰، ص۲۹۳؛ ریاحین الشریعة، ج۱، ص۲۶۷)

همه این رویدادهای تلخ و دردناک حضرت زهرا(س) را به بستر بیماری کشاند و به شهادت ایشان در سن ۱۸ سالگی منجر شد و بنابر وصیت خویش شبانه و به صورت پنهانی دفن گردید، به طوری که محل قبر شریف ایشان تا کنون نامعلوم است.

تاریخ شهادت حضرت زهرا (سلام الله علیها) چه زمانی است؟

در مورد تاریخ شهادت جانگداز حضرت فاطمه زهرا (س) به حسب روایات بیش از ده تا پانزده قول بوده ولی آنچه شهرت دارد، سه قول اصلی است:

۱- روایت «۴۰» روز که دهه اول گرفته می شود، بعد از شهادت رسول الله صلی الله علیه وآله که مصادف با ۸ تا ۱۰ ربیع الثانی است.

۲- روایت «۷۵» روز که دهه دوم گرفته می شود، مصادف با ۱۳ تا ۱۵ جمادی الاولی است.

۳- روایت سوم «۹۵» روز که دهه سوم گرفته می شود، مصادف با ۱ تا ۳ جمادی الآخر است که بیشتر مورد تاکید است.

محققان تاریخ اسلام روایت سوم یعنی ۹۵ روز را  بیشتر مورد توجه و دارای سندیت تاریخی می دانند. البته مراجع تقلید و اهل معرفت به مومنان توصیه می کنند که هر سه قول را به برپایی عزاداری همت گمارند.

در هر صورت روایت دوم شهادت حضرت زهرا(س) برابر ۱۳ جمادی الاول که است و روایت سوم برابر سوم جمادی الثانی خواهد بود.